“ Resimlerimle yatıştırıcı,rahatlatıcı bir şeyler söylemek istiyorum,
müzik kadar yatıştırıcı bir şey”
“On iki ayrı tablo hepsi birden
bir renk senfonisi oluşturacaklar.
…gerçekten biraz daha uzaklaşmak, bir tür renk müziği
yaratmak istiyorum”
Van Gogh’un
mektuplarından yapılan bu alıntılar, onun kendi resimleriyle müzik arasında
kurduğu bağının göstergesi…
Resim sanatının müziğe
yaklaşması 19.yüzyılda başlar. Daha önce iki sanatın bir birbiriyle pek
ilişkisi yoktu. Sanatın görevi görünen gerçeği yansıtma olduğu süre müzik resme
açıktı, ama resim müziğe değil. Resim doğayı yansıtıyor, müzik de bunu dolaylı
olarak, resim ve şiiri taklit ederek yapıyordu. Başka deyişle renk ve çizgiyle
ya da sözcüklerle dile getireni, tınılarla dile getiriyordu.19.yüzyılın
romantik gerçeklik anlayışı içinde müzik, evrenin gizemini saklayan bir dil
olarak alımlanıyor, evrensel gücün ,görünmeyenin ,sonsuzluğun simgesi oluyor .Gerçeklik
anlayışındaki bu değişim, görünen gerçekle yetinmeyen sanatçıların ilgisini
müziğe çekiyor.
Van Gogh, müziğe özel bir ilgi
göstermiyor, herhangi bir çalgıda çalmıyordu. Resim yapmaya geç yaşta
başlamıştı, ama resme duyduğu ilgi çok genç yaşta başlıyor. İlk tuttuğu iş de
bir resim alım-satıcısının yanında. Çok müze geziyor, çok okuyor, gördükleri, okudukları
üzerine çok düşünüyor. Ressam olmaya karar verdiği yıl 1880.Daha önce bir süre
kendini dine veriyor. Belçika’da bir kömür madeni işçileri arasında yaşıyor
onlara vaizlik yapıyor. Bu yıllar onun
yolunu bulamamışlığın tedirginliğini yaşadığı yıllar. Aşırı duyarlı ve çoşkulu
kişiliği onun her şeyi yoğun yaşamasına neden oluyor. Bütün amacı insanlara
yararlı olabilmek. Bunu sanat yoluyla yapmaya, yani ressam olmaya karar
verdikten sonra dinsel inancın yerini resim inancı alıyor. Başka deyişle kendi
yaratma gücüne olan inancı, Tanrı inancı kadar güçlü.”…Yaşamımda olsun, resim
çalışmalarımda olsun ,pekala Tanrı’dan vazgeçebilirim, fakat bütün hastalığıma
rağmen kendimden daha üstün olan, hayatım sayılan yaratma gücümden
vazgeçemem…Resimlerimde rahatlatıcı, yatıştırıcı bir şeyler söylemek istiyorum, müzik kadar
yatıştırıcı bir şey. Resimlerimdeki kadınlara, erkeklere, bir vakitler “hale”
nn simgelediği o sonsuzluk duygusundan katmak istiyorum, bunu renklerimin parlak
titrekliğiyle vermeye çalışıyorum.”
Demek oluyor ki
insanları yatıştıran, dinginliğe kavuşturan duyguyu sonsuzluk duygusunda, bunu
da müzikte buluyor.
Renk resme can veren
öğeydi Van Gogh için. Doğadaki yaşama en yalan olan, bu yaşamı simgeleyen öğe…Görünüşten
öze giden yol renk yoluydu .Van Gogh rengin kendi başına bir ifade gücü
olduğunu bulamamıştı. Sesler nasıl armoni bütünlüğü içinde bir araya
geldiklerinden bir tını oluşturuyorlar ve bu dille öznel ya da ortak duygular anlatabiliyorsa
renkler de öyle. Uyum ya da karşıtlıklarla birbirini tümleyerek simgesel bir
dik oluşturuyorlardı.
Van Gogh bir
iç-zorunlulukla kendini resim sanatına adamıştı. Yazgıları altında ezilenleri, daha
iyi, daha renkli bir dünya umuduyla dinginliğe kavuşturmaktı amacı. Yaşamının
son iki yılında sıklaşan krizlerin ve akıl hastanesinde kaldığı süre oradaki
yaşantılarının etkisiyle yazgısallığı çok daha yoğun yaşamaya başlamıştı. Bu
dönemde yaptığı resimlerde biçimler yersarsıntısına uğramışçasına dalgalanır, renklerse
sessizdir.
“Bir tür renk müziği
yaratmak istiyorum” demekle Van Gogh, resim sanatının renk ilişkilerinin sanatı
olduğuna inanmış olduğunu kanıtlıyor. Çok kısa süren sanat yaşamında, renk
seçimi, rengin resim yüzeyi üzerinde düzenlenişi, karşıtlıklara, uyumu, kırılması,
çizgiyle bağlantısı, kısaca renkle ilgili ne varsa bunları irdelemiş, bunlarla
bir resmin nasıl gerçekleştirebileceğini düşünmüş, hesabını vermişti. Onun
resimlerini müziğe yaklaştıran da budur. Daha önce de söylediğim gibi, özellikle
son iki yılda yaptığı resimlerde müziksellik kendini daha yoğun duyurur. Bu
resimlerden ayrıntılar alıp bakıldığında, Van Gogh’un gerçekten “renk müziği”
yaratmış olduğu söylenebilir. Kandinsky’nin deyişiyle “ruhsal titreşimler”
uyandıran etkileyici rengin resim sanatına girmesinde Van Gogh öncü olmuştur.
İllüstrasyon çizim:Aykut Şerefoğlu
